Onder onze voeten broeit een wonder

We lopen er dagelijks overheen. Soms zonder het te beseffen. Maar onder onze voeten — daar leeft iets dat ons leven mogelijk maakt: de bodem.

In een gezond voedselbos is de bodem geen dode laag. Het is een levend ecosysteem waarin planten, schimmels, bacteriën en talloze andere micro-organismen voortdurend samenwerken. Wat voor ons misschien stil lijkt, is in werkelijkheid een bruisend netwerk van verbinding en uitwisseling. En precies daar begint de veerkracht van een landschap.

AM-schimmels: de onzichtbare bondgenoten in de wortels

In de wortelzones van veel planten leven arbusculaire mycorrhiza-schimmels (AM-schimmels). Ze zijn piepklein, met het blote oog onzichtbaar — maar ze vervullen een taak van onschatbare waarde. Deze schimmels dringen de wortels van de plant binnen en vormen daar vertakkingen (arbuskels), waar intensieve uitwisseling plaatsvindt tussen plant en schimmel.

De schimmeldraden (hyfen) reiken ver voorbij de wortels zelf — tot wel meters verder — en vergroten zo het bereik van de plant enorm. Ze brengen niet alleen water, maar ook moeilijk opneembare voedingsstoffen zoals fosfor, zwavel, magnesium, calcium, koper en zink tot bij de wortel. Stoffen die anders vaak onbereikbaar zouden blijven.

Dankzij AM-schimmels:

• kunnen planten groeien op arme bodems

• zijn ze weerbaarder tegen droogte, hittestress en bodempathogenen

• verbeteren ze hun nutriëntenopname en fotosynthese

• krijgen ze toegang tot een ondergronds communicatiesysteem waarin ze via signaalstoffen informatie kunnen uitwisselen met andere planten: over droogte, plagen, of beschikbaarheid van hulp

Dit netwerk functioneert als een soort zintuiglijk verlengstuk van de plant — een intelligent systeem dat helpt te overleven én te floreren.

In een voedselbos creëren we bewust condities waarin deze symbiose tot bloei komt:

• we voeden het bodemleven met organisch materiaal (zoals mulch, snoeiafval en compost)

• we vermijden verstoring (dus geen spitten of ploegen)

• we gebruiken geen pesticiden of kunstmest

• en we planten vanaf de start divers en meerjarig, zodat het netwerk zich volop kan ontwikkelen

Zonder AM-schimmels zouden veel planten letterlijk op zichzelf zijn aangewezen. Met hen ontstaat een levend systeem van samenwerking, veerkracht en wederkerigheid.

EM-schimmels: de stille bondgenoten van bomen

Naast AM-schimmels kennen we ook de ectomycorrhizae (EM-schimmels). Deze leven niet ín, maar rond de wortels — vooral van bomen zoals kastanje, hazelaar, beuk, eik, moerbei en walnoot.

EM-schimmels bouwen uitgestrekte netwerken die bomen met elkaar verbinden — ook wel het wood wide web genoemd. Ze helpen bomen om stikstof en fosfor op te nemen, bieden bescherming tegen ziekten, en maken communicatie mogelijk tussen soortgenoten.

Vaak herkennen we hun aanwezigheid aan paddenstoelen die boven de grond verschijnen: boleten, russula’s, melkzwammen... Elk seizoen brengen ze hun werk naar het licht.

Wie EM-schimmels wil ondersteunen, kiest voor boomrijke biodiversiteit, laat bladeren en takken liggen, en vermijdt verstoring. EM-netwerken groeien langzaam — maar bouwen diepe, levensondersteunende verbindingen.

De bodem als levend organisme

De bodem is geen lege container, maar een complexe gemeenschap. Een gezonde bodem:

• heeft een luchtige, kruimelige structuur - water en lucht!

• bevat een gebalanceerd aanbod aan nutriënten

• zit vol leven: bacteriën, schimmels, wormen, nematoden, protozoa…

In één theelepel gezonde aarde leven meer micro-organismen dan er mensen op aarde zijn. Zij breken organisch materiaal af, maken mineralen beschikbaar, en vormen samen met planten een levend web.

Bodemgezondheid rust op drie pijlers:

• Fysiek: structuur, porositeit, doorwortelbaarheid

• Chemisch: nutriëntenbalans, pH, uitwisselingscapaciteit

• Biologisch: activiteit en diversiteit van het bodemleven

Met moderne microbiële testen kunnen we het bodemleven steeds beter begrijpen. In mijn trajecten nemen we dit al mee — om met meer precisie en respect samen te werken met de bodem onder onze voeten.

Wat kan jij doen?

Of je nu een voedselbos start of een kleine tuin onderhoudt — dit zijn drie krachtige stappen:

• Vermijd verstoring: dus niet spitten, ploegen of frezen

• Houd de bodem bedekt: met mulch of levend gewas

• Voed de diversiteit: plant gevarieerd en breng organisch materiaal aan

Een levende bodem voorkomt erosie, verhoogt de waterretentie, ondersteunt biodiversiteit, en draagt bij aan klimaatadaptatie en voedselzekerheid.

Lees hier hoe je dat praktisch kan doen: https://www.eetbaarlandschap.be/post/onder-onze-voeten-gebeurt-iets-wonderlijks-deel-4-zes-praktische-sleutels-voor-een-levende-bodem

We denken vaak dat we planten laten groeien. Maar in werkelijkheid is het de bodem die ons draagt.

Zorg voor haar — en zij zal zorgen voor jou. In de trajecten die we samen opzetten is er altijd aandacht voor al het leven dat onder onze voeten zich afspeelt. Zodoende kunnen we jouw terrein tot de beste versie van zichzelf laten ontwikkelen!